Dereń jadalny

 

fot. commons.wikimedia.org

Wiem, że jest środek zimy... Ale już niedługo zakwitną derenie! A konkretnie dereń jadalny, który rozkwita, gdy inne rośliny są jeszcze uśpione. Potem zaś daje owoce, z których powstaje dereniówka.

fot. mygreenspace.pl.blog

fot. Leroy Merlin

Czy wiesz, że dereń jadalny (Cornus mas) towarzyszy nam już od epoki brązu? Świadczą o tym pestki odkryte w wykopaliskach w Biskupinie. Potem królował w staropolskich ogrodach, apteczkach i kuchniach, np. u Lucyny Ćwierczakiewiczowej. 

fot. drzewa.com.pl

Dereń jadalny był ceniony nie tylko za urodę, ale przede wszystkim za owoce, idealne na dżemy, powidła i inne przetwory, dające tzw. końskie zdrowie (jednak chyba nie przebiją mojej konfitury z mirabelek – przeczytacie o niej tu). Z jego mielonych pestek parzono kawę, z suszonych liści herbatę, z zielonych kiszonych owoców robiono „oliwki”. Z twardego drewna robiono główki kijów golfowych, a gałązki służyły za... szczoteczki do zębów.
Na stołach zaś królowała (i króluje do dzisiaj) dereniówka. Przepis podaję Wam na końcu - w bonusie :-)

fot. drzewa.com.pl

Dereń jadalny to świetne drzewko nawet do małych ogrodów, ale ostatnio pojawia się w nich jakby rzadziej. I nic dziwnego, skoro szkółki oferują ponad 12 gatunków dereni w ponad 60 odmianach, o różnych pokrojach, rozmiarach, kolorach liści i kwiatów. Ale wśród nich tylko dereń jadalny jest i ozdobny, i użytkowy. Dlatego znajdziesz go w ofercie szkółki drzew owocowych, wśród jabłoni, grusz czy moreli.
Jadalne owoce ma też dereń kousa (Cornus cousa) - są równie zdrowe jak te derenia jadalnego, ale mniej smaczne. Rzadziej trafiają więc do kuchni, a dereń kosa traktowany jest jak gatunek ozdobny. Nic dziwnego - w maju/czerwcu wygląda pięknie dzięki kremowym podsadkom kwiatów. 

DEREŃ JADALNY - WALORY

Dereń jadalny to krzew lub drzewko do 9 m wysokości. Ma szeroką zaokrągloną koronę i żółte przyjemnie pachnące kwiaty, pojawiające się przed rozwojem liści, wabiące pszczoły. Zdobi ogród przez cały sezon - wiosną (w II/III) otula go złota szata kwiatów, potem zielony płaszcz liści, jesienią przebarwiający się na rdzawo lub czerwono. Późnym latem zaś na gałązkach dyndają czerwone owoce (ok. 2 cm dł.), podobne do śliweczek, uwielbiane przez ptaki. 
Dereń jadalny to jeden z najwcześniej kwitnących krzewów. Jeśli jednak zetniemy jego gałązki i wstawimy je do wody, zakwitnie jeszcze wcześniej w wazonie, podobnie jak forsycja.

Wiosna
fot. dobre nasiona.com

Jesień
fot. dobre nasiona.com

DEREŃ JADALNY - UPRAWA 
I ZASTOSOWANIE

Dereń jadalny nie sprawia kłopotów - na pewno poradzisz sobie z jego uprawą. Dobrze rośnie na przeciętnych glebach (od lekko kwaśnych, do lekko zasadowych). Kocha słońce, ale znosi półcień, chociaż wtedy słabiej kwitnie i owocuje. Jest odporny na mrozy i suszę, rzadko atakują go szkodniki – jeżeli już to mszyce. Doskonale znosi cięcie, możesz go więc dowolnie formować. Najlepiej rób to zimą lub latem, gdyż cięty wczesną wiosną bardzo "płacze". Świetnie sprawdza się w roli żywopłotów i szpalerów, ale dobrze wygląda rosnąc też solo na trawniku. 

fot. drzewa.com.pl

DEREŃ JADALNY - POLECANE ODMIANY

Jest wiele odmian derenia jadalnego. Niektóre mają kolorowe liście, np. biało-zielone (‘Variegata’, ‘Elegantissima’), żółte (‘Aurea’), a odmiany 'Jantarnyj' i "Yellow' wyróżniają się żółtymi owocami. Najwięcej odmian pochodzi z Ukrainy, przodującej w jego uprawie. Ale są i polskie odmiany (np. ‘Macrocarpa’, ‘Polico’, ‘P5’, ‘Flava’).
Wiele cennych informacji o ciekawych odmianach derenia jadalnego znajdziesz tutaj.

odm. Variegata
fot. drzewa.com.pl

odm. Aurea
fot. drzewa.com.pl

odm. Variegata
fot. drzewa.com.pl

DEREŃ JADALNY - WŁAŚCIWOŚCI

Owoce derenia są pełne węglowodanów, kwasów organicznych, soli mineralnych i witamin (zwłaszcza C), a także potasu, wapnia i magnezu. Mają też dużo żelaza, powinni je więc konsumować anemicy. Łagodzą dolegliwości żołądkowe, wspomagają przemianę materii, mają działanie przeciwzapalne, ściągające i moczopędne. Kora derenia ma właściwości antyseptyczne. Przyrządzony z niej wywar łagodzi bóle reumatyczne, można go dodawać do kąpieli. 

fot. codziennedrobiazgi.blogspot.com

Ale nie ma to jak dereniówka, królowa domowych trunków, popijana od wieków przy przeziębieniach (poprawia odporność) i dla przyjemności. 
A teraz, skoro przeczytałeś ten wpis do końca, należy Ci się nagroda ;-) Oto obiecany prosty przepis na dereniówkę. 

Składniki:

- 1 kg dojrzałych owoców derenia jadalnego
- 70 deko cukru
- litr alkoholu 70%

Umyte zdrowe owoce ponakłuwaj wykałaczką - lepiej uwolnią soki, smak i aromat. Umieść je w dużym słoju i zasyp na noc cukrem. Następnego dnia, kiedy puszczą sok, zalej całość wódką, przykryj i odstaw na miesiąc. Po tym czasie powstały płyn przefiltruj przez gazę i zlej do butelek, najlepiej z ciemnego szkła. Szczelnie zamknięte butelki z nalewką odstaw na około 9 miesięcy.

fot. gospodyni.com.pl

Dziękuję firmie Szkółki Konieczko za konsultację

[artykuł sponsorowany]